Αυτισμός

Οι διαταραχές που αναφέρονται στο φάσμα λέγονται αναπτυξιακές. Χαρακτηρίζονται γιατί παρουσιάζουν σοβαρές αποκλίσεις, καθυστερήσεις στη ψυχοκινητική ανάπτυξη. Πρόκειται για ισόβιες νευροαναπτυξιακές διαταραχές με έναρξη στα πρώτα χρόνια της ζωής και αφορούν κυρίως αγόρια (3) προς (1) κορίτσια. Είναι διαταραχή από ήπια έως πολύ σοβαρή.

Δεν υπάρχει μία αιτία, αλλά αλυσίδα αιτιών που θέτουν το βρέφος σε κίνδυνο. Έχουν ενοχοποιηθεί η περιβαλλοντική μόλυνση, οι διατροφικές συνήθειες της μάνας και η ποιότητα των τροφών που καταναλώνει, η υγεία, η ακτινοβολία, η κληρονομικότητα από το γενεαλογικό δέντρο και των δύο γονέων.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ταξινομούμε στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές τα εξής σύνδρομα:

1. Αυτισμός παιδικής ηλικίας
2. Άτυπος αυτισμός
3. Σύνδρομο Rett
4. Άλλη αποδιοργανωτική διαταραχή της παιδικής ηλικίας
5. Διαταραχή υπερδραστηριότητας σχετιζόμενη με νοητική καθυστέρηση και στερεότυπες κινήσεις
6. Σύνδρομο Asperger
7. Άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές
8. Διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή μη καθορισμένη

Ένα παιδί με αυτισμό δίνει συνήθως μεγαλύτερη σημασία στα αντικείμενα παρά στους ανθρώπους. Χαρακτηριστικές συμπεριφορές που εντοπίζονται από βρεφική και παιδική ηλικία είναι η αποφυγή της βλεμματικής επαφής, δηλαδή τα παιδιά συχνά αποφεύγουν να κοιτούν τους ανθρώπους στα μάτια και δεν προσεγγίζουν τους άλλους αυθόρμητα.

Παρουσιάζουν δυσκολίες στην κατανόηση και τη χρήση κάθε μορφής επικοινωνίας. Χαρακτηριστική συμπεριφορά είναι ότι συνήθως δεν ανταποκρίνονται να σε κοιτάξουν όταν τα φωνάζεις με το όνομά τους. Η γλώσσα εξελίσσεται πολύ αργά και σε ορισμένες περιπτώσεις καθόλου. Εάν τελικά αναπτυχθεί η έκφραση του λόγου, μπορεί να έχει παράδοξες μορφές ή να γίνεται ασυνήθιστη χρήση λέξεων, χωρίς κάποια σύνδεση με την κανονική σημασία.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό το φάσμα διαταραχών, ακόμη κι αν χρησιμοποιούν τη γλώσσα για να επικοινωνήσουν, μπορεί να χρησιμοποιήσουν ασυνήθιστες παρομοιώσεις ή να μιλούν με μια μονότονη και χωρίς χρώμα φωνή.

Το κύριο πρόβλημα στις διαταραχές φάσματος δεν είναι η ανάπτυξη του λόγου αλλά η διαταραχή στην επικοινωνιακή πρόθεση· γι’ αυτό ακόμη και στα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και καλό λεξιλόγιο, παρατηρούνται συμπεριφορές όπως σχολαστική χρήση λέξεων και φράσεων, σε βαθμό που παραπέμπουν στην εμμονή του ατόμου να αποδώσει αυτό που σκέφτεται χωρίς να λαμβάνει υπόψη του σε ποιον απευθύνεται.

Τα παιδιά με αυτισμό έχουν φαντασία, αλλά διαφοροποιείται ποιοτικά και ποσοτικά. Η ανάγκη για οργάνωση, διατήρηση σταθερότητας και η καθημερινή ρουτίνα λειτουργούν αγχολυτικά για τα άτομα αυτά. Χαρακτηρίζονται από άκαμπτη σκέψη ή από δυσκολία στην ανάπτυξη της ευελιξίας στη σκέψη.

Τα χαρακτηριστικά των παιδιών που έχουν υψηλή λειτουργικότητα ή σύνδρομο Asperger είναι τα έμμονα ενδιαφέροντα και η εμμονική ενασχόληση μαζί τους (π.χ. είδη τρένων, αεροπλάνων, επαναλαμβανόμενης θεματολογίας στις ζωγραφιές και στα θέματα συζήτησης).

Υπάρχουν χαρακτηριστικά που δεν αποτελούν διαγνωστικά κριτήρια για τη διάγνωση του αυτισμού, αλλά όταν τα συναντούμε στην παιδική συμπεριφορά πρέπει να προβληματιστούμε και να παραπέμψουμε το παιδί για αξιολόγηση. Αυτά είναι:

1. Ιδιομορφίες του οπτικού ελέγχου: κοιτά δίπλα από τους ανθρώπους και όχι τους ανθρώπους, βλέπει πράγματα με την άκρη του ματιού και όχι άμεσα, πλησιάζει τα αντικείμενα στο πρόσωπό του και τα κοιτά από το πλάι για πολύ ώρα.
2. Ιδιομορφίες στον έλεγχο κίνησης: χαρακτηριστική συμπεριφορά είναι το βάδισμα στις μύτες των ποδιών, που συχνά συναντάμε σε παιδιά και ενήλικες. Μπορεί επίσης να κάνει μεγάλες και αυθόρμητες κινήσεις ή παλινδρομικές κινήσεις. Συχνά τα άτομα με υψηλή νοημοσύνη εμφανίζουν δεξιότητα στη λεπτή κινητικότητα ή εμμονική προσπάθεια για τελειότητα σε λεπτές κινήσεις απαραίτητες στη γραφή.
3. Ασυνήθιστες αντιδράσεις σε αισθητηριακές εμπειρίες: κάποια παιδιά με διαταραχές στο αυτιστικό φάσμα μπορεί να δώσουν την εντύπωση πως είναι κουφά, καθώς δεν αντιδρούν σε λέξεις και ήχους. Τα ίδια παιδιά όμως μπορεί να ενοχληθούν υπερβολικά από έναν καθημερινό θόρυβο όπως ο ήχος της ηλεκτρικής σκούπας ή το γάβγισμα του σκύλου. Το παιδί μπορεί να παρουσιάσει αναισθησία στον πόνο και έλλειψη ανταπόκρισης στο κρύο ή τη ζέστη και, άλλοτε, υπερβολική αντίδραση σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα.